प्रविन कुमार मल्ल
प्रस्तावना:
भ्रष्टाचार भनेको भ्रष्ट + आचर हो। भ्रष्टको अर्थ खराब वा अशक्त र आचरको अर्थ आचरण हो। त्यसैले भ्रष्टाचारको शाब्दिक अर्थ त्यो आचरण हो,जुन कुनै पनि हिसाबले अनैतिक र अनुचित छ्।
जब एक व्यक्ति न्यायिक प्रणालीको स्वीकार्य नियमहरूको बिरूद्ध जान्छ र आफ्नो स्वार्थ पूरा गर्न गलत आचरण प्रतिबद्ध हुन्छ, तब त्यो व्यक्तिलाई भ्रष्ट भनिन्छ। आज नेपाल जस्तो सानो तर बिशाल मन भएका नेपालि भन्ने देशमा भष्ट्चारले आफ्नो जरा फैलिरहेको छ।
आज नेपालमा त्यस्ता धेरै मानिस भ्रष्ट छन्। आज भ्रष्टाचारको सन्दर्भमा नेपाल विश्वमा १२४ औं स्थानमा छ। त्यहाँ भ्रष्टाचारका धेरै प्रकारहरू छन् जस्तै घूसखोरी, कालो बजार, जानबूझेर मूल्य बढाउँदै, पैसाको साथ काम गर्ने, सस्तो सामान ल्याउने र महँगो बिक्री गर्ने आदि।
भ्रष्टाचारका कारणहरू:
भ्रष्टाचारका थुप्रै कारणहरू छन्। जस्तै १ असन्तुष्ट – जब कोही अभावको कारणले पीडित छ, ऊ भ्रष्ट व्यवहार गर्न बाध्य हुन्छ।
२. स्वार्थ र असमानता: असमानताका कारण, आर्थिक, सामाजिक वा सम्मान, स्थिति पनि एक व्यक्ति आफूलाई भ्रष्ट बनाउँछ। हीनता र ईर्ष्याको सिकार भ्रष्टाचार अपनाउन बाध्य छ। साथै, घूसखोरी, नातावाद, पार्टीबाद आदिले भ्रष्टाचारलाई जन्म दिन्छ।
नेपालमा बढ्दो भ्रष्टाचार:
भ्रष्टाचार एक रोग जस्तै हो। आज नेपालमा भ्रष्टाचार द्रुत गतिमा बढिरहेको छ। यसको जरा छिटो फैलिन्छ। यदि यो समयमै रोकेन भने यसले सम्पूर्ण देशलाई घेर्नेछ। भ्रष्टाचार को प्रभाव धेरै व्यापक छ।
जीवनको कुनै क्षेत्र यसको प्रभावहरु बाट मुक्त छैन। यदि हामी यस वर्षको बारेमा कुरा गर्छौं भने त्यहाँ धेरै उदाहरणहरू छन् जसले भ्रष्टाचारको बढ्दो प्रभाव देखाउँदछ। धेरै व्यक्तिले जागिरमा राम्रो पद पाउने इच्छामा घूस पनि गुमाउँदैनन्। आज नेपालको हरेक वर्ग यस रोगबाट ग्रस्त छ।
भ्रष्टाचार रोक्नका लागि उपायहरू:
यो संक्रामक रोग जस्तै हो। भ्रष्टाचार न्यूनीकरण गर्न शिक्षाले ठूलो भूमिका निर्वाह गर्छ । विद्यालय तहदेखि नै बालबलिकाहरुलाई भ्रष्टाचार विरुद्ध आवाज उठाउन सिकाउनुपर्दछ र भ्रष्टाचार अस्वीकार्य छ भनी बालबालिकालाई निष्ठावान् बनाउनु पर्छ ।भ्रष्टाचार निवारण गर्न अर्को मूल भूमिका युवाहरूको हुन्छ । भनिन्छ, भ्रष्टाचार पत्ता लगाउनु छ भने सम्पत्ति, जीवनशैली र उठबस हेरे मात्र पुग्छ । समुदाय र छिमेकमा हामीले सफल ठानेका व्यक्तिको स्रोत–साधन बुझ्ने गरौ। साथै, आफ्नो परिवारको सदस्यलाई भ्रष्टाचारी बन्न उकास्ने हैन, बरु यसविरुद्ध आवाज उठाउन प्रेरित गर्ने बानिको बिकास गरौ। यस्ता उपायहरु भने केही हदसम्म भ्रष्टाचार न्यून हुने सम्भावना मैले देखेको छु ।सादगीपूर्ण जिन्दगी, शुद्ध विचारप्रति आस्थावान् बनौं र भ्रष्टाचारलाई समाज र मुलुकविरुद्धको घात ठानौं । राजस्व, निर्माण, लेखा, स्वास्थ्य, कर, प्रहरी र न्यायिक क्षेत्रहरूमा भ्रष्टाचार नियन्त्रण गर्नु अत्यन्त आवश्यक छ । किनकि यी बढी भ्रष्टाचार हुने क्षेत्रमा पर्दछन् । हामी युवाले पेसागत कार्य शुरु गर्दा घूस लिने र दिने प्रवृत्ति नसिकौं । साथै, समाजमा विभिन्न तहमा फैलिएको भ्रष्टाचार रोक्न कडा सजाय पाउनु पर्छ। आज भ्रष्टाचारको अवस्था यो हो कि त्यो व्यक्ति घूसको मामलामा पक्राउ परेको छ र उसलाई घूस दिएर मात्र रिहा गरिएको छ।जबसम्म यस अपराधलाई कडा दण्ड दिइने छैन, यो रोगले सम्पूर्ण देशलाई छिट्टै खानेछ। मानिसहरूले आफैंमा इमान्दारी विकास गर्नुपर्दछ। राम्रो आचरणका लाभहरू आउँदो पुस्तालाई दिनुपर्दछ्।तसर्थ कार्यान्वन्यन तहमा रहने हामी सबैले आ–आफ्नो भूमिका इमानदारीका साथ पूरा गर्ने गरौं ।
निष्कर्ष:
भ्रष्टाचार हाम्रो नैतिक मूल्यहरूमा सबैभन्दा ठूलो हमला हो। भ्रष्टाचारमा संलग्न व्यक्तिहरू आफ्नो स्वार्थको लागि अन्धा भएका हुन्छन् र देशको नाम बदनाम गर्छन्।
त्यसकारण यो भ्रष्टाचारको विषालु सर्पलाई कुल्चनु अत्यन्त महत्त्वपूर्ण छ। साथै भ्रष्टाचार हटाउन सरकारले प्रभावकारी कदम चाल्नुपर्नेछ। ताकि हामी भ्रष्टाचारमुक्त नेपालको सपना साकार बनाउन सक्दछौं।
लेखक : नेपाल तरुण दल का प्रभाबशालि नेता हुन्।